Caroline van der Plas: ‘Ik ben geen robot, er zal vast nog van alles misgaan’

Caroline van der Plas was zaterdagavond, vorige week, bij een ‘Huiskamerconcert’ van De Bevers in Ahoy. En wat ze daar meemaakte, zegt ze in haar werkkamer in de Tweede Kamer, was „bijna een traumatische ervaring”. „Ik vind het moeilijk om dit over mezelf te vertellen, maar het was echt niet normaal, het was massahysterie. Iedereen wilde iets van me. Met mij op de foto, iets tegen mij zeggen, iets vragen. Er werd aan me getrokken, mensen duwden zich tegen me aan. Een moeder haalde haar dochter erbij: ‘Snel, snel, hier loopt ze!’”

BBB, de winnaar van de provinciale verkiezingen in maart, stond in april op meer dan dertig zetels in de peilingen. Nu op dertien tot vijftien zetels. De vraag was: is het Caroline van der Plas-effect, van de vrouw die in 2021 op een tractor het Binnenhof opreed en in de debatzaal de Haagse mores ter discussie stelde, uitgewerkt?

Nee dus. Ze zegt ook: „En déze mensen, denken wij, zitten niet in het standaardpanel van de peilbureaus.” Ze kijkt naar Henk Vermeer, met wie ze haar werkkamer deelt. Hij is ambtelijk secretaris van de fractie, mede-oprichter van BBB, nummer vier op de kandidatenlijst voor de Tweede Kamer. Hij voorspelde deze zomer een „aardverschuiving” in Den Haag en ging uit van „twintig tot dertig zetels” voor BBB.

Hij zegt: „Zeven of acht weken voor de Provinciale Statenverkiezingen stonden we er in de peilingen minder gunstig voor dan nu.” Die aardverschuiving, bedoelt hij, kan nog steeds komen.

Maar ook als je niet naar de halvering in de peilingen kijkt: heel goed lijkt het niet te gaan met BBB in deze verkiezingscampagne. Van der Plas presenteerde Mona Keijzer in de zomer als kandidaat-premier, en ook weer niet helemaal: ze was vooral de nummer twee. De nummer drie op de lijst, luitenant-kolonel Gijs Tuinman, zei in het AD dat mensen niet per se op hem of BBB hoefden te stemmen, dat kon ook op zijn „goede vriend” Derk Boswijk van het CDA. Bij de Algemene Politieke Beschouwingen was Van der Plas kritisch over GroenLinks-PvdA-lijsttrekker Frans Timmermans omdat hij met wachtgeld campagne voerde, daarna bleek dat Mona Keijzer ook campagne voert en wachtgeld heeft. In dat debat werd Van der Plas uitgelachen toen ze met een motie kwam om het minimumloon „enigszins” te verhogen, betaald door „minder uitgaven”. CDA-leider Henri Bontenbal noemde het honend een „gratis bier-motie”.

Wat zegt het allemaal over jullie, in deze campagne?

„Wij zijn”, zegt Van der Plas, „een heel menselijke partij. Wat bij kiezers thuis gebeurt, in het klein, gebeurt ook bij ons.”

U bedoelt: mensen maken zelf ook weleens fouten?

„Nou ja, fouten, fouten… dingen pakken weleens anders uit dan je had bedacht. En inderdaad, er zijn ook fouten. Je moet wel bedenken dat dit onze eerste grote campagne is, en we raken steeds meer gepokt en gemazeld. Voor mij zijn het allemaal ervaringen die ik meeneem. Weet je, ik maak me er niet druk over. Ik ben geen robot, er zal vast nog van alles misgaan. En het wachtgeld van Mona, dat hebben we opgelost. Ze heeft zelf besloten om het stop te zetten. Dat is vorige week gebeurd en wij huren haar nu in als zzp’er. Ze werkt voor de fractie, minimaal tien uur per week.”

U had zelf niet eerder bedacht dat zij net als Timmermans wachtgeld had?

„Dat was niet in mij opgekomen, nee. Pas na het debat hebben Henk en ik het erover gehad, hier op de fractie. Voordat ze het zelf zei in de uitzending bij Humberto.”

Afgelopen week stapte een BBB-gedeputeerde uit Flevoland op die niet functioneerde. Hij krijgt twee jaar wachtgeld, 180.000 euro, omdat hij nét drie maanden in functie was. Als hij een paar dagen eerder ontslag had genomen, had hij recht gehad op maar een halfjaar. Had hij eerder moeten opstappen?

„Ik zou dat hebben gedaan, ja. Ik vind dit heel onwenselijk, laat ik het maar gewoon zo zeggen. Mensen gaan er allemaal zelf over, dus ik kan het nooit iemand verbieden. Maar ik wil dit niet.”

En het stemadvies van uw nummer drie, Gijs Tuinman, op CDA’er Derk Boswijk…

„Hij bedoelde: ga vooral stemmen en als je op het CDA wil stemmen, dan is een stem op Derk Boswijk een goed idee. Ik wil jullie wel vertellen wat erachter zat. Boswijk was erg overstuur toen hij hoorde dat Gijs bij ons op de lijst stond, dus dit was bedoeld om het goed te maken. Derk ís ook gewoon heel goed als het om defensie gaat, dat is 100 procent waar.”

Zegt u nu ook: stem op Derk Boswijk?

„Nee, nee. Ik zeg: stem op BBB, stem op Gijs.”

Wie vindt ú goed bij het CDA?

„Wij zijn hier fan van Inge van Dijk. Die staat op vier en ik hoop dat ze een zetel krijgt. Dan zou het CDA er in elk geval vier krijgen, misschien ten koste van ons. Ze is financieel goed onderlegd en heeft een goeie rol gespeeld bij de toeslagenaffaire. Zij zou ook bij BBB passen. Dus als je verscheurd raakt tussen BBB en CDA en je hart neigt toch meer naar het CDA, stem dan op Inge. Maar ik zeg dus niet: stem op Inge. Ik zeg: stem op BBB.”

BBB heeft een „vage ideologie”, dat zei…

„… Henri Bontenbal! Dit is al sinds de campagne van 2020 het standaard riedeltje van het CDA. Dat wij visieloos en inhoudsloos zijn, en geen ideologie hebben. Dan zeg ik: o ja, en dáárom hebben wij in de peilingen vijftien zetels en het CDA vier of vijf?”

Bontenbal, lijsttrekker van het CDA, lachte u uit om de ‘gratis bier’-motie, omdat de financiële onderbouwing daarbij miste. Maar de motie was ook ondertekend door Pieter Omtzigt en híj werd, toen hij aan de beurt was, door niemand uitgelachen. Bontenbal bleef zitten. Wie had die motie bedacht?

„Pieter.”

Hij kwam u niet helpen bij de interruptiemicrofoon. Wat vond u daarvan?

„Ja kijk, ik red me wel. Maar laat ik voor mezelf spreken: andersom had ik het wel gedaan.”

Zou u opnieuw met zo’n vage motie komen of is dit ook een ‘ervaring’?

„We hebben het bewust zo gedaan, maar ik zou het de volgende keer strakker opschrijven. Het idee was: op deze manier krijg je er veel vragen over en kun je het uitleggen. Maar de Kamer vond het nodig om hard te lachen. En kijk eens: bij de Algemene Financiële Beschouwingen van deze week zijn ze zelf allemaal drieënhalf keer op hun bek gegaan met onuitvoerbare plannen.”

In het BBB-verkiezingsprogramma staan ook veel plannen, maar u laat ze niet uitrekenen door het CPB, zoals veel andere partijen.

„Wij willen dat je ook kunt zien wat onze plannen opleveren, niet alleen wat ze kosten. We laten het doorrekenen door een groepje financieel specialisten. En dat zijn geen vogelverschrikkers die we van het land geplukt hebben, hè. Het zijn mensen van BBB die banen hebben bij banken en financiële kantoren.”

Maar dus wel BBB’ers. De slager keurt zijn eigen vlees?

„Nee, wij hebben hun opdracht gegeven om het objectief te berekenen. Er zal vast kritiek op komen, maar dat krijg ik ook als ik een keer nies. Hoeveel partijen gebruiken niet hun eigen specialisten? Wij zijn er in elk geval transparant over.”

Durft u ook te bezuinigen, als dat nodig is? Waarop?

„Ja, en dan kijken we naar de overheadkosten in organisaties, naar de regeldruk. Bij de brandweer bijvoorbeeld wordt daar enorm over geklaagd, en ook bij de thuiszorg, de ambulancediensten.”

Is dat niet te makkelijk? Het is vaak geprobeerd, ook Europees, maar regels zijn er lang niet altijd voor niets.

„Jullie doen alsof wij al 75 jaar bestaan. We zijn net tweeënhalf jaar bezig, met het budget van een partij met één Kamerlid. Ik vind jullie kritische vragen terecht, maar geef ons een kans om de dingen ánders te gaan doen.”

Pieter Omtzigt lijkt onaantastbaar te zijn op dit moment. Hoe ziet u dat?

„Je ziet dat Pieter nu ook al wel aan het dalen is in de peilingen. En als je kijkt: in juli peilde hij 46 zetels, als hij zou gaan meedoen. Nu doet hij mee en zijn het er 26.”

U bedoelt: hij is ook bijna gehalveerd?

„Het was in elk geval zo dat hij als de redder des vaderlands wordt gezien en mensen dus veel van hem verwachten. Ik hoor van veel mensen: waar komt hij nu mee? Wat gaat hij voor ons land doen? Dat is nu onzeker, maar de komende weken zal het zich uitkristalliseren en gaan mensen hun positie bepalen. Dan zijn er ook altijd die zeggen: ik stem toch veilig op de VVD, of het CDA, BBB.”

In het voorjaar leken veel kiezers in u de politicus te zien die hun problemen kon oplossen, nu is dat Omtzigt.

„Je ziet dat mensen behoefte hebben aan politici die ze kunnen vertrouwen. Als Renske Leijten lijsttrekker was geworden bij de SP zou zij deze kiezers ook hebben aangetrokken. Als je het bij elkaar optelt, de mensen die nu misschien op Omtzigt stemmen en op BBB, kom je op zo’n veertig zetels. Dat sentiment is er dus nog steeds. Weet je, toen ik tweeënhalf jaar geleden de politiek in ging, deed ik dat om op te komen voor het platteland en de boeren, die het kloppend hart zijn van het platteland. En al snel zag ik dat er structureel iets moet veranderen. Als er geen vertrouwen is in de politiek, kun je moties indienen zoveel als je wil, maar heeft dat geen enkel effect. De overheid is er voor de burger en als ik op een dag de Kamer uitga, hoop ik dat het vertrouwen in de politiek is hersteld.”

U was vroeger lid van het CDA, er zijn veel CDA-kiezers overgestapt naar BBB. Hoe christen-democratisch is uw partij?

„We zijn democratisch, maar niet christelijk. Wat ook niet wil zeggen dat we anti-religie zijn, we zijn bijvoorbeeld voor het bijzonder onderwijs. We hebben onze kernwaarden en gulden regels, zoals: loop mee met de zwakkeren, dan weet je zeker dat niemand achterblijft. En: wat u niet wil dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet. Dat zal CDA’ers die de Bijbel goed kennen ook aanspreken.”

In uw verkiezingsprogramma draait het nog steeds om het platteland en ondernemers, en vooral om één soort ondernemer: de boer.

„Daar doe je ons echt mee tekort. In de 128 pagina’s van ons programma gaat het over heel veel onderwerpen.”

BBB stelt voor om landbouwgrond een beschermde status te geven. De helft van Nederland is landbouwgrond. Gaat dat niet heel ver?

„Dit gaat om onze voedselproductie, voedselzekerheid. En dat is dus voor de burgers, niet voor de boeren.”

Speelt u daarmee niet de angstkaart uit? Nederland exporteert 70 procent van wat we verbouwen en is meer dan zelfvoorzienend.

„Het gaat niet om dit ene stipje. Allerlei organisaties, de FAO van de Verenigde Naties en ook het Rode Kruis, luiden al heel lang de alarmbel over de wereldwijde voedselzekerheid die op het spel staat. En als het om ons gaat en hoe zelfvoorzienend we zijn: we staan op plek 188 van de 196 landen. Jullie tellen alleen de export van producten die je vooral hier kunt verbouwen, omdat we een rivierdelta zijn. Je ziet bij ons decadentie. Eten? Dat kopen we toch gewoon in de winkel? We weten ook helemaal niet wat er in de toekomst gaat gebeuren met Nederland. Nu denken we misschien dat er nooit meer oorlog zal komen, maar is dat zo? Je ziet in de loop van de geschiedenis cycli van oorlog en geweld, en de relatieve rust sinds WOII is al verstoord door de oorlog in Oekraïne.”

Los van de boeren: het BBB-verkiezingsprogramma is, als het om ondernemers gaat, heel liberaal, toch? De VVD zal zich erin kunnen vinden.

„Al het geld dat de overheid uitgeeft, moet eerst worden verdiend. En dat doen bedrijven. De VVD heeft dat hele idee losgelaten en is naar links opgeschoven.”

De VVD lijkt voor BBB een logische coalitiepartner, als uw partij na de verkiezingen wil meeregeren. Welke coalitie heeft uw voorkeur?

„Als de partij van Pieter Omtzigt, de VVD en wij samen 76 zetels halen, zou dat kunnen. Maar ik voel ook wel voor een zakenkabinet. Ik denk dat dat voor het dualisme in de Tweede Kamer goed zou zijn, dan kun je bewindslieden echt afrekenen op wat ze doen en gaat het er niet om dat het jóúw minister is.”

U heeft in uw aanstaande fractie al wel mensen aangeduid als mogelijke ministers: Mona Keijzer als premier of vicepremier, Gijs Tuinman voor Defensie, Henk Vermeer voor Economische Zaken.

„Zij hebben gezegd: als we niet in het kabinet gaan, gaan we de Kamer in.”

De mensen in Ahoy, zegt Van der Plas aan het eind van het gesprek, waren „allemaal heel vriendelijk” en „ze bedoelden het goed”. „Maar ik ben er heel erg van geschrokken.” Ze zou zondag weer gaan, met vriendinnen en een van haar zoons. „Ik heb dat afgezegd en ben thuis op de bank gaan liggen om aan iets heel anders te denken.” Ze lacht. „Ik ben Investigation Discovery gaan kijken, en American Monster.”

Waarom reageren mensen zo op u, denkt u? Hoe zien ze u?

„Ik weet het niet, en ik kan je ook niet uitleggen hoe raar het is. Misschien ben ik nog steeds te naïef. Ik ben gewoon Van der Plas die haar dingetje doet.”